Goddelijk en Griezelig

Van Genesis tot Het jungleboek (Ka!), de slang heeft in het westen geen goede pers gehad: laag bij de gronds, sprekend met gespleten tong, listig tot zonde verleidend. Kortom hét symbool van het kwaad. Zo kennen we de slang allemaal wel. De tentoonstelling Goddelijk en Griezelig in het Afrika Museum is geheel gewijd aan de slang en laat een veel breder spectrum aan betekenissen zien.

Als ik naar een thematentoonstelling ga dan wil ik veel: slangen uit Afrika, slangen uit Azië, slangen uit de oudheid en van nu, slangen uit Oceanië…En die kreeg ik allemaal!- en meer.

Het is best moeilijk om die kunstwerken eerst eens allemaal bij elkaar te krijgen (daar komt meer bij kijken dan de depots van het Wereldmuseum in Rotterdam te ‘plunderen’) en dan ook nog eens overzichtelijk te presenteren. Daar is het museum goed in geslaagd. Eenmaal buiten heb je wijze, scheppende en beschermende slangen gezien en slangen die voor kwaad én goed staan.

Hier enkele highlights. Er is een Romeins marmeren beeld uit de eerste eeuw dat heel goed de primal fear voor de slang toont: een naakt kind wendt zich in angst af van een kronkelend serpent.

Er zijn maar liefst vier Haitiaanse Vodou vlaggen (zogenoemde drapo’s). De bezieling is er zowat in geborduurd. Heel bijzonder: ze hangen niet achter glas waardoor hun pailletten en kralen nog mooier schitteren. Er is trouwens wel meer niet achter glas, wat de beleving alleen maar intenser maakt. Het geweldige, metershoge Bwa slangenmasker kun je zelfs ruiken.(Het ruikt naar Afrikaanse kunst, voor de verzamelaar de lekkerste geur die er is).

en ja, je kunt op afbeelding klikken

Een topper is het schilderij van Lilith door John Collier (1887). Volgens de legende was Lilith de eerste vrouw van Adam en zij weigerde zich aan hem te onderwerpen. En, zo lijkt dit schilderij uit te drukken, zij koos ook voor haar eigen sexualiteit. Dit werk gaat niet over verleiding, het gaat over wellust. Wat in het Oud-Nederlands nog gewoon de geylheit werd genoemd. (Dat was pas een titel geweest voor een tentoonstelling: Goddelijk, Griezelig en G**l).
Die zinnelijke betekenis wordt nog eens vet benadrukt doordat Lilith in een veld met aronskelken staat die met hun gapende vlezigheid suggereren wat een Victoriaanse schilder niet openlijk kon laten zien.
Overigens was in de middeleeuwse kunst de slang (en ook de pad) een attribuut van vrouwenfiguren die de Wellust verbeeldden. Slang en pad werden dan afgebeeld knagend aan de lichaamsdelen waarmee gezondigd was.

Er is ook lichtere kost. Fantastisch, hoe bedenk je het: de wandelstok van Paul Gauguin, te leen uit het Metropolitan in New York. Hij is heel mooi en secuur gesneden door de kunstenaar.
De tentoonstelling maakt vooral nieuwsgierig naar echte slangen. Zeker na de korte docu waarin heel veel biologische ‘wist je datjes’ voorbij komen. In Nederland komen drie soorten slangen voor maar je ziet ze zelden. Beste kans maak je misschien om ringslangen te spotten die zich aan het opwarmen zijn, bijvoorbeeld in de Diemer Vijfhoek. Echte profs, zoals Staatsbosbeheerder Roy Dear lukt het ook om dit soort foto’s te maken. Je ziet een gladde slang die een adder opvreet, ‘geschoten’ in de Engbertsdijksvenen.